Thứ
Sáu, 16 tháng 9, 2022
MC Nguyễn Ngọc Ngạn và Thơ Đường
Tuy rất
thích nhạc, nhưng thời gian sau này tôi không còn nghe các chương trình của
Paris By Night nữa. Gần đây, nghe được những bàn tán về chương trình Xuân Với
Đời Sống Mới Paris By Night 132, tôi liền mở lên theo dõi. Đây là chương trình
ca nhạc có thời lượng là 5 giờ 43 phút, ở thời điểm 4 giờ 22 phút, hai MC có
màn Vấn Đáp (những dòng chữ viết nghiêng là nguyên văn câu nói của hai MC) :
MC Nguyễn Cao Kỳ Duyên hỏi MC Nguyễn Ngọc Ngạn:
- Trong
bài hát Mùa Xuân Trong Thư Em của nhạc sĩ Viễn Chinh có câu “Tôi
viết vội câu thơ thất niêm” . Vậy thất niêm có nghĩa là gì?”.
MC Nguyễn Ngọc Ngạn trả lời:
- “Lúc
chúng ta học Trung học thì trong môn Việt văn chúng ta học về thơ Đường. Thơ
Đường tức là thơ của thời nhà Đường, là thời cực thịnh về thơ, đó là thời của
Đường Huyền Tôn, tức Đường Minh Hoàng. Về sau thơ Đường nó trở thành tiêu chuẩn
để chúng ta làm thơ, nhưng dĩ nhiên là thơ đó gò bó cho nên nó gọi là niêm với
luật. Niêm luật tức là chữ nào phải Bằng, chữ nào Trắc, và đối nhau."
Thí dụ
như:
Lom khom dưới núi tiều vài chú
Lác đác bên sông chợ mấy nhà.
Hai câu
đó của Bà Huyện Thanh Quan nó rất là đối từng chữ, từng câu, từng vần. Thì cái
đó chúng ta gọi là niêm luật của thơ Đường …"
Sau đó Kỳ Duyên hỏi:
-"Những câu đối như ngày xưa, bây giờ mình còn làm nhiều không anh? Tết
em đọc không thấy nữa. Hay là cái đó đã thất truyện rồi?"
Nguyễn Ngọc Ngạn trả lời:
-"Nó
không thất truyền, nhưng mà nó chỉ còn trong sách giáo khoa, nó chỉ còn trong
lớp học mà thôi..."
(nghe câu
này, không biết các nhà thơ, các diễn đàn Thơ Đường Luật ngày nay nghĩ
thế nào!?)
Qua đoạn
vấn đáp bên trên của Nguyễn Ngọc Ngạn và Nguyễn Cao Kỳ Duyên, chúng ta thấy
những câu trả lời của Nguyễn Ngọc Ngạn có 3 ý chính:
1- Thơ
Đường là thơ thời Đường Huyền Tôn.
2- Thơ gò
bó nên gọi là Niêm Luật. Niêm tức là chữ nào phải Bằng, chữ nào Trắc và Luật là
đối nhau.
3- Thơ
Đường ngày nay chỉ còn trong sách giáo khoa, chỉ còn trong lớp học mà thôi.
Những câu
trả lời trên của Nguyễn Ngạc Ngạn đúng, sai thế nào mà nảy sinh những ý kiến
không đồng tình.
Thơ ca
Trung Hoa xuất hiện rất lâu. Có lẽ từ thời nhà Thương. Sau đó được Khổng Tử sưu
tầm, chọn lọc, chỉnh sửa và sắp xếp lại để viết quyển Kinh Thi. Kinh Thi cũng
giống như văn chương truyền khẩu của Việt Nam. Bao gồm các câu ca dao, bài hát
trong dân gian và được bổ sung thêm các bài nhạc tao nhã của cung đình. Hình
thức thơ trong Kinh Thi đa dạng, biến đổi từ câu 4 chữ cho đến 5, 6,7 hay nhiều
chữ hơn. Nói chung mỗi bài có số câu, cũng như số chữ trong câu không nhất
định.
Ðến đời
Tấn (265-420), thơ bắt đầu khép vào khuôn là mỗi câu 5 chữ, nhưng bài thơ thì
dài ngắn tùy hứng, tùy thích. Sang thời Lục Triều (420- 621), thi nhân lại tìm
thêm một dạng nữa là mỗi câu 7 chữ. Thời ấy văn học lại xu hướng thể biền ngẫu.
Từ thời nhà Tùy, thể Văn Biền Ngẫu (hai câu song song đối nhau) được giới làm
thơ ưa chuộng, nên đã đưa vào các dạng thơ 5 chữ và 7 chữ.
Đây cũng là tiền đề để phát triển và hoàn chỉnh Cận Thể Thi giai đoạn từ cuối
đời Nhà Tùy đến đầu Nhà Đường. Luật thơ bắt đầu manh nha từ đó. Thẩm Ước xướng
thuyết Tứ Thanh (4 quy luật Thanh, Âm là Bằng, Trắc, Trầm và Bổng), Bát Thể (8
bệnh về trầm bổng bằng trắc của Tứ Thanh) đem áp dụng vào thơ ngũ ngôn. Từ đấy,
thi nhân phải theo những quy tắc về âm thanh, về đối ngẫu, nhưng quy tắc vẫn
chưa chặt chẽ, vẫn tung hoành phóng túng tự do. Người đời sau gọi các dạng thơ
trên đây là Cổ Thể Thi để phân biệt với Cận Thể Thi xuất hiện vào thời Đường.
Với người Hoa, chỉ có Thơ Cổ Thể và Thơ Cận Thể (Thơ Luật).
Thi sĩ
đời Ðường (618-907) phát huy phép đối ngẫu và thuyết Thanh Bệnh của Thẩm Ước.
Âm vận và các luật được tinh tường, gạn lọc. Thi Luật được sáng chế và được
phần đông thi nhân hoan nghênh. Người có công lớn trong việc chỉnh đốn Thi Luật
là Tống Chi Vấn và Thẩm Thuyên Kỳ thời Sơ Ðường .
Triều đại nhà Đường
(618-907) kéo dài 290 năm, bắt đầu từ Đường Thái Tổ Lý Uyên, đến vị vua cuối
cùng là Đường Ai Đế Lý Chúc. Đây là triều đại được đời sau công nhận là thời kỳ
huy hoàng nhất của thi ca Trung Hoa. Các nhà nghiên cứu đã dựa vào tình hình
thực tiễn của xã hội bấy giờ, tạm chia thi ca thời Đường ra làm 4 thời kỳ: Sơ
Đường, Thịnh Đường, Trung Đường và Vãn Đường.
1/ Sơ Đường 618 - 713
- Giai đoạn 1 từ 618 đến 673: Đây là giai đoạn chuyển hóa từ thể thơ Cổ Thể Thi
( Cổ Phong) sang Cận Thể Thi (Đường Luật Thi).
- Giai đoạn 2 từ 673 đến 713: Khoảng thời gian này, Luật thơ đã hoàn chỉnh.
Các nhà thơ được biết nhiều trong thời kỳ này là Vương Bột, Trần Tử Ngang, Tống
Chi Vấn, Thẩm Thuyên Kỳ...
2/ Thịnh Đường 713 - 766
Đây là giai đoạn cực thịnh của Đường Thi và Đường Luật Thi. Có rất nhiều nhà
Thơ nổi tiếng như Vương Hoán Chi, Vương Duy, Cao Thích, Vương xương Linh...nhất
là Lý Bạch và Đỗ Phủ.
3/ Trung Đường 766 - 835
Giai đoạn này Thơ mang sắc thái cảm thương, u uất...Đại diện có Bạch Cư Dị,
Liễu Tông Nguyên...
4/ Vãn Đường 835 - 907
Lời đẹp ý hay nhưng kém phần hùng hồn, đôi khi ủy mỵ. Nổi bật có Lý Thương Ẩn,
Đỗ Mục...
Trở lại 3 nội dung giải thích liên quan đến Thơ Đường của nhà văn Nguyễn Ngọc
Ngạn, chúng ta thấy tất cả đều không đúng:
1/ Thơ
Đường là tất cả các thể thơ được các nhà thơ thời Đường sáng tác kể cả Cổ Thể
Thi và Cận Thể Thi. Trong khi đó Thơ Đường Luật là tất cả thơ được làm theo
luật của Đường Luật Thi, bất kể làm vào thời đại nào, quốc gia nào. Nhưng nhà
văn Nguyễn Ngọc Ngạn lại nhập chung Thơ Đường và Thơ Đường Luật làm một.
Thơ Đường
Luật bắt đầu hình thành vào cuối triều Tùy và hoàn chỉnh vào giai đoạn 2 của
thời Sơ Đường, không phải như Nguyễn Ngọc Ngạn cho rằng thơ Đường là thơ thời
Đường Huyền Tôn (Đường Minh Hoàng).
2/ Không
thể vì gò bó mà gọi là Niêm Luật như MC Nguyễn Ngọc Ngạn nói, đó là quy luật
riêng của mỗi loại thơ, như thơ Lục Bát... cũng có luật riêng.
Niêm
không phải là Bằng Trắc, Luật không phải là đối nhau như ông Ngạn giảng giải.
Trong thơ Đường Luật, Niêm là giữ vững, là kết dính giữa các câu có chữ thứ
hai mang Thanh (Bằng Trắc) giống nhau. Luật là những quy định mà
người làm thơ phải tôn trọng. Thơ Đường Luật có 5 luật phải tuyệt đối tuân
theo: Thanh, Đối, Niêm, Vận và Bố Cục.
3/ Ngày
nay, Thơ Đường Luật phát triển khắp nơi từ trong nước đến hải ngoại, rất được
nhiều người ưa chuộng, không hề thất truyền như MC Nguyễn Ngọc Ngạn phát biểu.
Nếu điều gì chưa rõ ràng, biết còn nông cạn thì nên tìm hiểu học hỏi thêm,
không thể như nhà văn Nguyễn ngọc Ngạn thật thiếu trách nhiệm, khi phát biểu,
phổ biến những điều sai trái lệch lạc khắp nơi, qua chương trình Paris By Night
như thế. Thật coi thường mọi người và bôi lọ nền văn học nước nhà.
Rất tai hại, khi sẽ có không biết bao nhiêu người học lấy cái sai của MC Nguyễn Ngọc Ngạn.
Nhớ câu: "Biết thì thưa thốt, không biết thì dựa cột mà nghe" của Ông Bà lưu lại, cũng rất đáng cho chúng ta và con cháu suy gẫm.
Huỳnh Hữu Đức
https://huynhhuuduc.blogspot.com/search/label/V%C4%83n-Bi%C3%AAn%20Kh%E1%BA%A3o